અમેરીકા પ્રવાસ (૨૦૧૪) - ભાગ ૨

(આ શ્રેણીના બીજા લેખો માટે અહી ક્લિક કરો)

સાંજ પડે એટલે દાદો અને દાદી તાશીને સ્ટ્રોલરમાં બેસાડી શેરીના નાકે ફરવાં લઈ જઈએ. બે મિનિટ ચાલીએ ત્યાં જ એક મોટો રસ્તો ક્રોસ થાય. અમારાં રસ્તાનું નામ ગ્રાન્ડ સ્ટ્રીટ. ક્રોસ થતાં રસ્તાનું નામ વોશિંગ્ટન સ્ટ્રીટ. ખુબ જાળવીને રસ્તો ક્રોસ કરીએ. કારણ કે રસ્તામાં પગે ચાલનારા કોક જ અને વાહનોની સંખ્યાનો કોઈ પાર નહિ. અમે જાળવીને ચાલીએ તે કરતાં રસ્તા પરથી પસાર થતાં વાહનચાલકો અમારી વધારે જાળવણી કરતાં! આ અમેરિકાની એક ભાત છે, શીખવા જેવી છે. આપણે ભારતમાં તો બાપરે… ભગવાન બચાવે!

કહેવાય શેરીનું નાકું. પણ આ નાકું એટલે ગ્રાન્ડ સ્ટ્રીટનો છેડો. આ છેડો એટલે પ્રખ્યાત હડસન નદીનો પૂર્વનો કાંઠો. અમારાં ઘરથી અડધો કિમી પણ દૂર નહિ. ઘરમાંથી બહાર નીકળી હડસન તરફ નજર નાખો એટલે સામે જ ન્યૂયોર્ક શહેર અને તેનો વિશ્વ પ્રસિદ્ધ વર્લ્ડ ટ્રેડ સેન્ટર(WTC) દેખાય.

આ એ જ WTC જેને આતંકવાદીઓએ પ્લેનથી તોડી પાડી અમેરિકાનું નાક કાપી નાખેલું. આતંકવાદીઓએ પહેલાં બે પ્લેન હાઇજેક કર્યા અને પછી WTC સાથે ભટકાડીને WTCને તોડી પાડેલ. હવે તો ડોલરિયા દેશ અમેરિકાએ આ નાશ પામેલાં WTCની જગ્યાએ જ નવું મજાનું નાક ઉગાડી દીધું છે. અહીં હવે એક જબરું મોટું અને આકર્ષક બિલ્ડીંગ ઉભું કરી દેવામાં આવ્યું છે, જેનું નામ આપ્યું છે Freedom Tower (ફ્રીડમ ટાવર). તેમાં મરણ પામેલાં માનવીઓની યાદમાં બનાવેલ સ્મૃતિખંડ સહિતની અનેક યાદો પણ મૂકવામાં આવેલ છે.

રોજ સાંજે અમે બન્ને અમારી લાડલીને હડસનના કાંઠે ફરવાં લઈ જઈએ. ત્યાં સુધી પહોચતાં જ રસ્તામાં જ્યાં જ્યાં બે રસ્તાની ચોકડી પડે ત્યાં ત્યાં નાના પણ મજાના બગીચા આવે. તેની પાસે બેસવાના કલાત્મક બાંકડા. બાંકડાની આસપાસ કબૂતરો ચણતાં હોય, સસલા જેવડા ખીસકોલા પણ કઈક ખાતા હોય. ત્યાં વળી કોઈક બાજુમાંથી પોતાનાં કૂતરાઓને લઈને પસાર થાય. દીકરીને આ બધું જોઈને ખૂબ આનંદ આવે. અમારે માટે બસ આ જ દીકરીનું અવૈધિક શિક્ષણ, આ જ મસ્ત બાળપણ.

હડસનનાં કાંઠા સુધી પહોચતા સુધીમાં તો સિટી બસનું સ્ટોપ પણ આવે અને વચ્ચે રેલ્વેનાં પાટા પણ આવે. રસ્તાની વચ્ચેથી જ રેલવેના પાટા પસાર થાય તો પણ રેલ્વે ફાટક જ નહિ. પણ દુરથી દેખાય તેવાં સિગ્નલ ખરા. ત્યાં સુધી ચાલીને પહોચીએ એટલામાં તો એક બે ટ્રેન પસાર થઇ જ હોય. નોખા ભાતની વીસલ વગાડતી પસાર થઇ જાય. દીકરીને આ બધું જોઈને અને વીસલ સંભાળીને ખૂબ મજા પડે. બસ આ જ અવૈધિક શિક્ષણ, આ જ મસ્ત બાળપણ.

કાંઠે પહોંચતાં જ એક સ્મારક આવે. WTC તોડી પડાયું ત્યારે જર્સી શહેરના પણ માનવીઓ મૃત્યુ પામેલાં. તેઓની સ્મૃતિમાં અહિયાં એમનાં નામ અને WTCનો એક બેવડો વાળી ગયેલો મોટોમસ લોખંડનો સ્તંભ મૂકવામાં આવ્યાં છે. જોઈને સહુનાં દિલ હલી જાય, મસ્તક નમી જાય.

હડસન નદીનો કાંઠો એટલે કે રીવર ફ્રન્ટ બહું જ મજાનો છે, બહું આનંદ આપે તેવો છે. નદી કિનારે કોરિયાની લડાઈમાં શહીદ થયેલા અમેરિકન સૈનિકોના પુતળાઓ, તેને લગતાં સ્મારકો અને તેનો ઇતિહાસ મુકેલા છે. અમેરિકાએ કેવાં કેવાં સંઘર્ષો કરેલાં અને કોણે કોણે કેવો ભોગ આપ્યો તેની અહીં આબેહુબ ઝાંખી થાય. આને કહેવાય શિક્ષણ. સમજણનું શિક્ષણ. આ માટે વિદ્યાર્થીઓની પરીક્ષા લેવાની કઈ જરૂર ખરી?

અજબનો નદીનો આ કાંઠો ગજબનો મોહક છે. કાંઠે પહોંચતાં જ દુનિયાની અજાયબી દેખાવાનું શરૂ થઇ જાય. સવાથી દોઢ કિમી પહોળી આ હડસન નદીનાં આ કાંઠે જર્સી સિટી અને સામા કાંઠે ન્યૂયોર્ક સિટી છે. સામે કાંઠે WTCની આજુબાજુ જુઓ તો જગપ્રસિદ્ધ ફાઈનાન્સ કંપનીઓની અદ્યતન ઓફીસો દેખાય. ઊંચી ઊંચી ઈમારતો, તેની મનમોહક નીતનવી રચનાઓ. આ બધી જ ભવ્યતા આ કાંઠેથી દેખાય. આ ભવ્યતાની વિડિયોગ્રાફી અને ફોટોગ્રાફી કરનારા અનેક દેશી પરદેશીઓ અહીં જોવા મળે.

જર્સી સિટીનો અમારી તરફનો પૂર્વ કાંઠો પણ ભવ્ય છે. જમણી બાજુ જુઓ એટલે કોલગેટની વિશાળ ઘડિયાળ દેખાય જે આ શહેરના ઈતિહાસની યાદગીરી માટે રાખેલી છે. નજરને થોડીક આગળ લંબાવો ત્યાં જ એક ટાપુ જેવો વિસ્તાર દેખાય અને એમાં વિશ્વ પ્રસિદ્ધ સ્વાતંત્ર દેવીનું સ્ટેચ્યુ એટલે કે ‘સ્ટેચ્યુ ઓફ લીબર્ટી’ દેખાય.

કાંઠે બેસી આ નઝારો જોવાની ખૂબ મજા પડે. ઉપર આકાશમાં પ્લેન સતત ઉડતા જ હોય. પ્લેન વિનાનું આકાશ ક્યારેય જોવા જ ન મળે. ન્યૂયોર્ક સિટી ઉપર ટ્રાફિક કંટ્રોલ માટે કે પછી CNN જેવી ચેનલોનાં ત્રણ ચાર હેલીકોપ્ટર પણ સતત ઉડતાં દેખાય. હડસન નદીમાં ચાર પાંચ પેસેન્જર બોટ સતત આવતી જતી જ હોય.

હડસન પાણીથી છલોછલ ભરેલી જ હોય. બે કિમી પછી તો દરિયામાં ભળી જાય. નદીનો કાંઠો માઈલો સુધી બાંધેલો છે તેથી ચાલવાની મજા પડે. દરિયાની ભરતી વખતે હડસનનાં મોજા કાંઠે ભટકાઈને જોશથી ઉછળતા હોય. તે વખતે પાણીની થાપટો અને છાલકો માણીને મન હળવું હળવું બની જાય.

નદીને જોઈને આપણું સહુનું મન પ્રફુલ્લિત બને જ, કારણ કે આપણું શરીર જે પાંચ પંચમહાભૂતનું બનેલું છે તેમાં પાણી પણ એક મહાતત્વ છે. આપણા શરીરમાં 50-75% જેટલું પ્રવાહી છે. તેથી ઝરણાં નદી કે દરિયાનાં પાણી પાસે જયારે પણ આપણે જઈએ છીએ ત્યારે આ પ્રવાહ અને આપણા શરીરનાં પ્રવાહી વચ્ચે એક પ્રકારની સુસંવાદિતા સ્થપાય છે, જે આપણને અવનવી તાજગી આપે છે, નવી સ્ફૂર્તિ આપે છે.

અહીં મને બાળકોનાં જાણીતા ડોક્ટર ડૉ.વીજળીવાળાસાહેબે કરેલી વાત યાદ આવે છે. તેમની પાસે એક બેન તેના નાનકડાં રડતાં બાળકને લઈને દવાખાને આવેલાં. ડોક્ટરે તુરત બાળકની માને બાળકને છાતીના ડાબા ભાગે તેડવા કહ્યું. જેવું માએ બાળકને છાતીના ડાબા ભાગે લીધું એવું એ રડતું બંધ થઇ ગયું. ડૉકટરે આનું કારણ સમજાવ્યું. બાળક જયારે માના પેટમાં હોય છે ત્યારે તે માના હૃદયના  ધબકારાને દિવસરાત સાંભળતું રહેતું હોય છે. છાતીનાં ડાબા ભાગે હૃદય આવેલું છે. બાળકને છાતીનાં ડાબા ભાગે રાખતાં જ તેની માના ધબકારા સંભળાવા લાગે છે. બાળકને થાય છે કે મારી મા તો મારી પાસે જ છે, તે પોતાની જાતને સુરક્ષિત અનુભવે છે અને શાંત થઇ જાય છે.

મા અને બાળક વચ્ચે અજબગજબના તાણાવાણા છે. માથી છુટું પડવું કોઈ બાળકને ગમતું નથી. આ મા તેનાં ભૂલકાને પ્લે-હાઉસમાં ધકેલી મૂકે છે તે કોઈપણ બાળકને ગમતું નથી, તેને તો માના ખોળામાં રમવું છે. માનો ખોળો તો વિશ્વની સહુથી મોટી અને સર્વશ્રેષ્ઠ યુનિવર્સિટી છે. આ પ્લે-હાઉસ તો તેને નર્ક સમું લાગે છે. પરંતુ બાળક બિચારું કરે શું?

આજની પ્રત્યેક મા બાળકને પ્લે-હાઉસમાં દાખલ કરે છે. મા ને એમ લાગે છે કે પોતે પોતાનાં બાળકના કલ્યાણ માટે કેટકેટલો ભોગ આપે છે. પરંતુ આ સંપૂર્ણપણે અવૈજ્ઞાનિક છે. બાલ મનોવિજ્ઞાનની વિરુદ્ધનું પગલું છે.

પ્લે-હાઉસમાં અસુરક્ષા અનુભવતાં બાળકનાં અર્ધજાગૃત મન ઉપર તેની વિકૃત અને ઘાતક અસર પડે છે. આ અસર કાયમી રહેવાં પામે છે. બાળક જયારે મોટું અને સ્વાવલંબી થાય ત્યારે આ અસર જાણેઅજાણે પણ બહાર આવે છે. મા-બાપે બાળકને પ્લે-હાઉસમાં ધકેલ્યું, તો બાળક હવે મા-બાપને વૃદ્ધાશ્રમમાં ધકેલશે. આજનાં વધતાં વૃદ્ધાશ્રમો તેની સાક્ષી પુરે છે.

માતાપિતાએ સમજવું પડશે કે વધુ પડતું હોમવર્ક, મોટુમસ દફતર, મીડીયમ ઇંગ્લીશ, રેસના ઘોડાની જેમ દોડાવતી આજની બિનજરૂરી સ્પર્ધાઓ - આ બધું બહું ઘાતક છે. તેનાં પરિણામ પણ ઘાતક જ આવે. આ કારણે જ બાળક મા-બાપનું કહ્યું માનતો નથી, તોડફોડ કરે છે.

અમેરિકા પાસેથી આપણે ભણતરની બાબતે ઘણું શીખવા જેવું છે. ત્યાં નથી દફતરનો ભાર કે નથી હોમવર્ક ભાર કે નથી ભણતરનો ભાર. બાળક હોંશે હોંશે ભણે છે. જીવનમાં ઉપયોગી હોય તે ભણે છે. અનુભવ કરતું કરતું ભણે છે. અમેરિકામાં કોઈ મા પોતાનાં બાળકનું દફતર ભારેખમ હોય એ ઉપાડીને સ્કૂલ બસમાં મૂકવા જતી હોય એવું જોવા નથી મળતું.

ગુજરાતનાં મોટા શહેરનાં કેટલાયે ધનાઢ્ય કુટુંબોમાં સંતાનોની ન કહી શકાય તેવી જે સમસ્યાઓ સર્જાયેલ છે તેમાં આ ભારે ભણતર અને ઇંગ્લીશ મીડિયમનું કારણ વધુ જવાબદાર છે. મા-બાપોએ જેવું વાવ્યું તેવું લણી રહ્યાં છે. સંતાનોનો કોઈ જ દોષ નથી.

હમણા સમાચાર વાંચા કે CBSE હેઠળની શાળાઓમાં ધોરણ આઠ સુધીનાં બાળકોને હોમવર્કમાં રાહત આપવામાં આવી રહી છે. CBSEને લાખ લાખ સલામ. ગુજરાત ક્યારે સમજશે? ગુજરાતમાં જે સરકારી શાળાઓ છે તેમાં આ ભારણ નથી. જે ભારણ છે તે કહેવાતી મોટી શાળાઓમાં છે. સરકારી શાળાઓની જેમ ખાનગી શાળાઓની ગુણવત્તા પણ નિમ્ન છે. આ ‘પ્રથમ’ નામની એક રાષ્ટ્રીય સંસ્થાનો રીપોર્ટ કહી રહ્યો છે. આ હકીકત છે. અંગ્રેજી માધ્યમની શાળાઓની ગુણવત્તા પણ મધ્યમ જ છે.